Tìm vàng từ rác thải công nghệ

Giới khoa học công bố kết quả những nghiên cứu 'thu hồi' vàng trong rác thải công nghệ đến bất ngờ. Cứ 1 tấn smartphone rác, người ta sẽ thu được khoảng 350 gam vàng.

Có phần lớn biện pháp để chiết xuất vàng như kết tủa, trao đổi ion, chiết dung môi. Tuy nhiên những kỹ thuật này phải sử dụng hóa chất độc hại và phần phụ phẩm còn lại sau khi đã tách được vàng cũng là chất thải độc hại.

Giới khoa học vẫn không ngừng tìm kiếm biện pháp phân tách vàng lẫn trong các vật chất khác thành công, an toàn và ít ô nhiễm nhất.

Vàng... Khắp nơi

Tuy nhiên vì sao lại phải tìm kỹ thuật thu vàng khác ngoài việc khai thác quặng vàng? Câu trả lời là thứ kim loại quý hiếm này thật ra đang có tại khắp nơi quanh ta. "Mỏ vàng" tiềm năng nhất hiện giờ chính là rác thải điện tử, đặc biệt là laptop, smartphone và máy ảnh cách số.

Cứ 1 tấn smartphone rác, người ta sẽ thu được khoảng 350 gam vàng.

Nhờ tính dẫn điện khá cao và nguy cơ chống oxy hóa, ăn mòn trong những môi trường khác nhau, vàng không chỉ dùng làm trang sức mà còn sử dụng để tạo bo mạch, vi mạch (IC) và mối nối (connector) dùng cho những thiết bị điện tử.

Các connector làm bằng vàng sẽ truyền dữ liệu số nhanh và phổ biến xác hơn kim loại khác. Với máy tính, vàng được sử dụng trong những mạch điện tử tạo thành bộ vi chữa bệnh trung tâm (CPU), tức bộ não của máy tính.

Theo khá cao ủy về môi trường của Liên Hiệp Quốc năm 2014, cứ 41 smartphone thì thu được 1 gam vàng. Riêng một chiếc iPhone chứa khoảng 0,034 gam vàng và 0,34 gam bạc. Federico Magalini, chuyên gia về rác thải điện tử và giám đốc điều hành Công ty tái chế e-waste Sofies (Anh), từng đưa ra con số đáng ngạc nhiên: số lượng vàng trong 1 tấn smartphone số đông gấp 70 lần trữ lượng một mỏ vàng thông thường.

Trong bài phỏng vấn với The Verge, Magalini cho biết hàm lượng vàng trung bình trong 1 tấn vật chất bất kỳ là 0,5g. Con số này đối với mỏ vàng cao hơn nhiều, "cứ 1 tấn vật chất đào được thì lọc được 5-6 gam vàng".

Tuy lượng vàng trong một chiếc điện thoại chẳng đáng là bao, tuy nhiên với 1 tấn smartphone, ta sẽ thu được khoảng 350 gam vàng, tức rất cao gấp 70 lần mức trung bình tại mỏ vàng, theo Magalini. "Vì thế chúng tôi biết phân tách vàng từ rác thải điện tử thì hiệu quả hơn (khai mỏ) vì hàm lượng vàng tập trung khá cao" - Magalini khẳng định.

Còn một "mỏ vàng" khổng lồ khác tuy nhiên việc thu hồi không hề đơn giản: đại dương bao la. Theo cơ quan Quản lý khí quyển và đại dương quốc gia thuộc Bộ Thương mại Hoa Kỳ, một nghiên cứu đã ước tính cứ 100 triệu tấn nước biển tại Đại Tây Dương và Bắc Thái Bình Dương có lẫn một 1 gam vàng.

Trang Big Think đưa ra con số ước lượng khoảng 20 triệu tấn vàng trong đại dương. Hơn thế nữa theo một báo cáo đăng trên tạp chí Environmental Science & Technology hồi tháng 10-2017, hàng năm một lượng vàng chữa trị giá 1,8 triệu USD đều trôi tuột qua hệ thống cống tại Thụy Sĩ.

Nguyên nhân có khả năng là bởi Thụy Sĩ khá nhiều nhà máy tinh luyện vàng. Thế nhưng, theo tờ Washington Post, các nhà khoa học biết hàm lượng vàng lẫn trong nước thải như thế là chưa đủ tương đối cao để đáng đầu tư thu hồi chúng.

Miếng bọt hấp thụ vàng

Một trong những kỹ thuật phân tách vàng mới và cho biết đa số tiềm năng là dùng một miếng "bọt biển" nhất là (giống miếng rửa chén) để "hút" vàng trong môi trường chất lỏng.

Theo nghiên cứu đăng trên tập san của Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ ngày 3-11, kỹ thuật này được cho là thành công nhất từ trước đến nay để phân tách vàng từ chất lỏng. Nhớ lại câu chuyện lượng vàng tìm cho rằng trong nước cống ngầm ở Thụy Sĩ để thấy biện pháp này có thể hữu dụng tới đâu.

Đầu tiên các nhà nghiên cứu làm một bộ khung làm từ hợp chất kim loại - hữu cơ, gồm các ion sắt nối với nhau bởi một "bộ xương" là hợp chất 1,3,5-benzenetricarboxylate, sau đó bọc bộ khung này vào một lớp polymer có tên là PpDA. Cơ bản lớp áo này sẽ giúp tóm gọn các phân tử vàng "đi lạc" trong dung dịch cần "đãi vàng".

Trang Big Think mô tả công cụ này giống như miếng bọt biển sử dụng để rửa chén, nhưng nó không thấm hút xà phòng hay nước, mà là hút và giữ vàng. Tương lai đầy hào hứng: nhúng ‘miếng bọt biển’ (màu tím) vào dung dịch có lẫn vàng để "thu gom" kim loại quý dễ dàng.

"Miếng bọt biển hút vàng".

Phương pháp này được cho là hiệu quả hơn những sản phẩm tương tự trước đó. Những nhà nghiên cứu cho thấy khi nhúng vào dung dịch, mỗi gam trọng lượng của miếng bọt biển đặc biệt này sẽ hút được 1 gam vàng. Điều đặc biệt là nó có thể "bắt" được 99% lượng vàng có trong dung dịch bất kỳ trong vòng chỉ 2 phút.

Sau khi đã hút đầy vàng, miếng bọt biển sẽ bị phân hủy bằng axit clohydric để thu được kết quả cuối cùng: vàng.

Những nhà nghiên cứu đã thử nghiệm phương pháp này trong phần lớn tình huống thực tế khác nhau, trong đó có việc thu hồi vàng trong rác thải điện tử, một trong những ứng dụng thiết thực nhất.

Trong thí nghiệm của mình, các nhà nghiên cứu tách những thành phần kim loại gồm đồng, kền và vàng trong bộ vi chữa bệnh máy tính ra và hòa nó với một số hóa chất để tạo thành một dung dịch lỏng.

Bài toán tại đây là làm thế nào "miếng bọt biển" nhất là này chỉ hấp thụ vàng trong dung dịch có lẫn ba kim loại khác nhau này. Điều kinh ngạc là kết quả thực nghiệm cho biết "miếng bọt biển" có thể thu được 95% lượng vàng có trong dung dịch nói trên.

Vì đã "biết tiếng" loại nước cống có lẫn vàng tại Thụy Sĩ, nhóm nghiên cứu cũng áp dụng công trình của mình vào đó, cuối cùng thu được 99% vàng lẫn trong số nước thải này. Kết quả thí nghiệm với nước biển cũng thu được 99% lượng vàng có trong mẫu thử nghiệm.

Big Think nhận xét những kết quả khả quan này cho thấy tiềm năng của cách "hút vàng bằng bọt biển" đối với nước thải, vốn có lẫn số đông chất khác nhau và chưa có bộ lọc nào có thể chỉ giữ lại vàng và "cho qua" những tạp chất khác.